काश्मीर सफरनामा - पूर्वतयारी

काश्मीर सफरनामा - पूर्वतयारी

एप्रिलच्या शेवटच्या आठवड्यातच हे प्रवासवर्णन मायबोलीवर टाकायचे होते पण पहिला भाग लिहिला त्याच दिवशी संध्याकाळी पहलगाम हल्ल्याची बातमी आली. अगदी एक आठवडा आधी आपण त्याच गावात होतो ह्या विचाराने अजूनही मनात धडकी भरते. हल्ल्यात बळी पडलेले तीनजण तर आपल्या डोंबिवलीतलेच होते हा आम्हा सर्वांसाठीच मोठा धक्का होता.

माझ्यासाठी फिरायला जायच्या ठिकाणांच्या यादीत काश्मीर तसं कधी वरच्या स्थानावर नव्हतं. कधीतरी जाऊन येऊ असं वाटायचं. ईशान्य भारत आणि पश्चिम घाट जिथे फुलपाखरं आणि चतुर जास्त आढळतात तिथे आधी फिरून यायचं असं मी आणि प्रसादने ठरवलं होतं. तरी २०१९ च्या ऑगस्ट महिन्यात साऊथ एशिया ड्रॅगनफ्लाय मीट श्रीनगर मध्ये करायचं ठरवलं गेलं. आम्ही नऊ दिवस चतुर फोटोग्राफी आणि साईटसीईंग करायचं असं ठरवून मुंबई- श्रीनगर तिकिटं काढली. प्रवासाच्या काही दिवसांपूर्वीच कलम ३७० हटवण्यात आले आणि सुरक्षेच्या दृष्टीने आमचा कार्यक्रम रद्द करण्यात आला. त्यानंतर पुढच्या कुठल्याही सहलींसाठी आम्ही काश्मीरचा पर्याय विचारात घेतलाच नव्हता.

फेब्रुवारी २०२४ ला माझ्या मुलीचा शांभवीचा जन्म झाला आणि काही महिन्यांसाठी का होईना माझ्या भटकण्यावर निर्बंध आले. अगदी जवळ जरी कुठे जायचे झाले तरी तिच्या खाण्याच्या, झोपेच्या वेळा सांभाळून सर्व करावं लागायचं. या वर्षी प्रसादची ऑल इंडिया कम्युनिटी मेडिकल कॉन्फरन्स २०२५ श्रीनगरला होणार असं जाहीर झालं. या निमित्ताने का होईना जरा फिरून येऊया असं आम्ही ठरवलं. प्रसादची आई एरवी प्रवासाला जायला नको नको असं म्हणणाऱ्या. त्या आणि सासरेबुवा दोघेही SBI मध्ये कामाला होते. कामानिमित्त होणारा प्रवास सोडला तर ते दोघेही खास पर्यटनासाठी असे कधीही बाहेर गेले नव्हते. पण गेल्या वर्षी सासूबाई रिटायर झाल्यावर अचानक मैत्रिणीसोबत दुबई फिरून आल्या. त्या प्रवासामुळे आलेल्या आत्मविश्वासामुळेच की काय त्यांनी काश्मीरसाठी लगेच हो म्हटलं. मावशीलासुद्धा घेऊन जाऊया असं म्हणाल्या. तर अशा प्रकारे प्रसाद, मी, प्रसादची आई, मावशी आणि शांभवी असे पाचजण काश्मीरला जायला तयार झालो.

फिरायला जाताना आम्ही गर्दीची ठिकाणे टाळतो. यावेळी तर छोटी शांभवी सोबत होती. कॉन्फरन्स नेमकी एप्रिलच्या महिन्याच्या मध्यात होती. हा कालावधी म्हणजे ट्युलिप फेस्टिव्हल आणि उन्हाळ्याच्या सुट्टीचा त्यामुळे काश्मीरमध्ये सर्वत्र गर्दी ओसंडून वाहत असते. कुठल्याही ट्रॅव्हल कंपनीसोबत जायचं नाही असं आधीच ठरवलं होतं. सर्वात आधी दोन ज्येष्ठ नागरिक आणि सव्वा वर्षाचं पिल्लू सांभाळून काय काय पाहता येईल याची माहिती गोळा केली. यापूर्वीच्या आमच्या बऱ्याचशा ट्रिप्स या फुलपाखरं आणि चतुर फोटोग्राफीसाठी असत. यावेळी काश्मीरचे एंडेमिक ड्रॅगनफ्लाय आणि टाचण्या पाहता येणार नाही म्हणून प्रसादचा जीव अगदी हळहळत होता. एक दिवस मी ताहिरसोबत फिरायला जातो. (ताहीर म्हणजे काश्मीरचा स्टेट एंटॉमॉलॉजिस्ट आहे आणि चतुरांवर संशोधन करतो. २०१९ ची ड्रॅगनफ्लाय मीट त्याच्या पुढाकारानेच होणार होती. ) त्या दिवशी तुम्ही चौघेजण काय ते मुघल गार्डन्स बघून घ्या असा सल्ला त्याने दिला. मला ते फारसं पटलं नाही. पर्यटकांवर हल्ले होत नसले तरी उगाच आडवळणाच्या जागी एकटे का जा. त्याला समजावण्याचा प्रयत्न केला पण धुसफूस चालूच होती. शेवटी आर्मी मधून रिटायर झालेल्या आमच्या एका परिचितांना कॉल केला. ते म्हणाले तसा पर्यटकांना तिथे धोका नसला तरी उगाच फार माहीत नसलेल्या जागी जाऊन का स्वतःच्या पायावर कुऱ्हाड मारून घ्या. ड्रॅगनफ्लाय मीटची गोष्ट वेगळी होती. त्यांनी सांगितल्यावर अगदी नाईलाज झाल्यासारखं का होईना पण प्रसादने तो प्लॅन रद्द केला. पण तो वैतागला आणि म्हणाला. "असं असेल तर तिथे कुठेही हल्ला होऊ शकेल अगदी पर्यटकांची खूप गर्दी असेल अशा जागीही होऊ शकेल.”
तो जे बोलला ते अगदी खरं होईल असं त्यावेळेला वाटलं नव्हतं.

सहलीसाठी तयारी सुरु केली. या बाबतीत मी नव्या ट्रेन्डला धरून चालत नाही. म्हणजे रील्स पाहून काय काय बघायचं असं ठरवत नाही. तर सर्वात आधी मायबोली आणि मिसळपाववरची प्रवासवर्णने वाचते. जवळपास सर्वानीच काश्मीर सहलीसाठी प्रवासी कंपन्यांचा आधार घेतला होता. मला ट्रिप स्वतः आखायची होती. इथल्या वाचनालयात मला काश्मीर पर्यटनावर (लेखकाचे नाव आता आठवत नाही) एक सुंदर पुस्तक मिळाले. त्यांनी काश्मीरच्या काही जुन्या मंदिरांबद्दल आणि काही वेगळ्या ठिकाणांबद्दल जी माहिती दिली होती ती इथे आंतरजालावरसुद्धा सापडत नव्हती.

आमच्या कंपनीतले CSR प्रमुख नेवे सर जेव्हा काश्मीर फिरायला गेले होते तेव्हा त्यांच्या तिथल्या गाडीवाल्याबद्दल खूप चांगलं बोलत असत. ते लक्षात होते म्हणून त्यांच्याकडून यासिनचा नंबर घेतला. यासिनचं श्रीनगरमध्ये स्पोर्ट शूजचं दुकान आहे. त्या व्यतिरिक्त तो पर्यटकांसाठी गाडीची सोयसुद्धा करतो. त्याला कॉल करून नऊ दिवसांसाठी गाडी बुक केली. बाकी हवामान आणि राहायची सोय या बाबतीत त्याचा सल्ला विचारला. त्याने सांगितलं कि शक्यतो दाल लेक जवळ राहू नका. त्या महिन्यात फार गर्दी असणार आहे. तुम्ही बाहेर फिरायला जाताना ट्रॅफिकमध्ये अडकाल. राहण्यासाठी राजबाग एरिया अगदी योग्य आहे. त्या भागातील हॉटेल्स जेव्हा शोधायला लागले तेव्हा कळलं की माझ्या बजेटमध्ये असणारी साऱ्या हॉटेल्सची बुकिंग्स आधीच फुल होती. एखाद्या चांगल्या होम स्टे मध्ये राहू असा विचार केला आणि यासिनला विचारलं तर त्याचं होमस्टेबद्दल मत फारसं अनुकूल नव्हतं. “मॅडम होमस्टे क्यू बुक कर रहे हो. वहा पे ना ठिकसे रास्ता होगा ना आपको अच्छी सर्विस मिलेगी. ये लोग बस एक कमरा उपर चढाके होमस्टे बना देते हैं. वहा पे गाडी अंदर तक नही जायेगी और फिर आपको वहा तक सामान कॅरी करना पडेगा”. पण शेवटी कुठलाच पर्याय दिसेना तेव्हा गुगल रिव्ह्यूच्या भरवश्यावर इक्राम इन होमस्टे बुक केला. हा आमचा निर्णय अजिबात चुकला नाही. त्याचे रिव्ह्यू खरं तर खूपच चांगले होते. मालकाने गाडी अगदी आतपर्यंत आणता येईल याची खात्री दिली. बाकी हाउसबोट आणि पहलगाम हॉटेल बुकिंग्स लगेच झाल्या. विमानाचे तिकीट मात्र अव्वाच्या सव्वा होते. सध्या कामानिमित्त आम्ही सिंधुदुर्गमध्ये स्थायिक झालो असल्याने गोव्यावरून प्रवास करायचा ठरवले आणि गोवा-दिल्ली - श्रीनगर अशी जातानाची आणि येताना श्रीनगर- चंदीगड- गोवा अशी तिकिटे बुक करून टाकली. एप्रिल महिना असल्याने रात्र वगळता बाकीच्या वेळी थंडी वाजणार नाही असं यासिन म्हणाला होता. त्यामुळे प्रत्येकी दोन जोड थर्मल आणि एक साधा स्वेटर अशी सर्वासाठी खरेदी आणि छोटीसाठी काही थंडीचे कपडे घेतले. तिची खाण्याची काही आबाळ होऊ नये म्हणून ती खाऊ शकेल असा भरपूर खाऊ सासूबाईंनी बांधून घेतला.

प्रवासवर्णन आणि बाकी कंपन्यांच्या जाहिराती पाहिल्या असता सहली या गुलमर्ग, सोनमर्ग, श्रीनगर आणि पहलगाम अशा चार ठिकाणीच फिरत होत्या. मित्रपरिवारातले जे आधी जाऊन आले होते त्यांना कॉल केला. मयूर वगळता सर्वजण ट्रॅव्हल कंपनीसोबत जाऊन आले होते. सोनमर्ग काही खास नाही असा सल्ला बऱ्याच लोकांकडून मिळाला म्हणून ते कॅन्सल केलं. त्याऐवजी युसमर्ग करायचं असं ठरवलं. गुलमर्गला गोंडोला राईड करायची असं ठरवलं. तुम्हाला ज्या दिवशी गोंडोला राईड करायची आहे त्याच्या बरोबर एक महिना आधी त्याची बुकिंग करता येते म्हणून अगदी एक महिना आधी ती साईट उघडली तर एक आठवड्यापूर्वी त्यांनी असं ठरवलं होतं कि पर्यटकांच्या इच्छेला मान देऊन ते बुकिंग विंडो दोन महिना आधी उघडत आहे. त्यामुळे आम्ही जेव्हा तिथे असणार होतो त्या दिवसाची बुकिंग फुल झाली होती. गुलमर्ग कॅन्सल. सोनमर्ग नाय आणि गुलमर्ग नाय मगे तुमी थंय जाऊन बगलात तरी काय असा प्रश्न नवऱ्याच्या मामीने आम्ही काश्मीरला जाऊन आल्याच्या दुसऱ्या दिवशी विचारला होता. पण जाण्याच्या आधी आठवडाभर माझ्या इंस्टाग्राम अकाउंटवर गुलमर्ग गोंडोला राईडचे, तिथल्या तुफान गर्दीचे, धक्काबुक्कीचे विडिओ आदळायला लागले त्यामुळे ती राईड मिळाली नाही हे बरंच झालं. एवढ्या गर्दीत शांभवीला घेऊन तीन तास माझ्याने उभं राहवलं नसतं.

काही ठिकाणी जाताना घोडा करावा लागतो असं ऐकलं होतं. मला ते टाळायचं होतं. कारण आमच्यात एकच व्यक्ती घोड्यावर बसू शकत होता तो म्हणजे माझा नवरा. सासूबाई आणि त्यांची बहीण दोघेही ज्येष्ठ नागरिक. माझा प्रॉब्लेम वेगळाच म्हणजे अगदी जगावेगळाच होता. माझं जे मूळ गाव आहे त्या गावातले लोक घोड्यावर बसू शकत नाहीत. असा काहीतरी नियम आहे. म्हणजे घोड्यावर बसले कि घोडा पुढे जात नाही, थांबून राहतो किंवा मग अगदी उधळतो असं म्हणतात. माझ्या आईने हे मला इतक्यांदा ऐकवलं आहे की मला उगाच हा नियम चुकीचा आहे वगैरे वगैरे सिद्ध करायला जायचं नव्हतं. कावळा बसायला आणि फांदी तुटायला म्हणून का होईना घोडा थांबला तर ठीक पण चुकून उधळला तर हातपाय मोडून घ्यायचे नव्हते आणि त्यापेक्षा वाईट म्हणजे नंतर आईची बोलणी ऐकायची नव्हती. त्यामुळे फक्त एकच ठिकाण जिथे जाण्यासाठी घोड्याशिवाय पर्याय नव्हता ते म्हणजे बैसरन व्हॅली हे सुद्धा आम्ही आमच्या यादीतून काढून टाकले.

भाग दुसरा : https://www.maayboli.com/node/87043

(क्रमश:)