भाग ७ : इतनी कुर्बत है तो फिर...

संध्याकाळी तीथवालला पोहोचल्यावर आमचे देवीदर्शन, पूजा होईपर्यंत अंधार पडला. आम्ही बुकिंग असलेल्या फॉरेस्ट हटकडे वळलो. वीज गायब होती. डोळ्यात बोट घातलं तरी दिसणार नाही असा अंधार, विजांचा कडकडाट होऊन बारीक पाऊस सुरु
झालेला आणि फॉरेस्ट हट बंद होती. आम्ही थक्क होऊन मेन गेटच्या कुलूपाकडे बघत होतो. सरकारी काम असल्याने आमच्या
बुकिंग स्लिपवर कोणाचेही नाव, नंबर वगैरे नव्हते.

इथे इस्माईल रोजा खोलायचा सोडून आमच्यासाठी लोकांना फोन करत होता. शेवटी त्याला हट मॅनेज करणाऱ्या जावेदभाईचा फोन नंबर मिळाला. ऍडव्हान्स बुकिंग असले तरी वनविभागाने त्याला आमच्या आगमनाची खबर दिली नव्हती. त्यामुळे तो रोजा सोडायला मित्राकडे गेला होता. त्याला व्हाट्सऍपवर बुकिंग स्लिप पाठवून आमचं बुकिंग आहे याची खात्री पटवल्यावर तो यायला निघाला तरी १५-२० मिनिटे लागली असती. सुदैवाने त्याचे घर शेजारीच होते आणि हटची किल्ली घरातच होती. इस्माईलने काय सांगितलं माहिती नाही पण ५ मिनिटात त्याची बायको मुलींसकट चावी घेऊन आली. गेट, बंगला उघडला, इन्व्हर्टर सुरु केला आणि केव्हापासून भेदरलेल्या माझ्या लेकीचा जीव भांड्यात पडला.

जावेद येईपर्यंत त्याची बायको आणि इस्माईल आमच्या सोबत थांबले होते. दिवसभराचा प्रवास करून थकलो होतो. सोबत
खिचडीचं सामान नेलं होतं ती करायला घेतली. जावेद आणि त्याच्या बायकोच काही बोलणं झालं आणि तो राजमा, पोळ्या आणि
दुधीची भाजी घेऊन आला. जेवतोय तोवर छतावर गारा पडू लागल्या होत्या. तपमान -6 सेंटीग्रेड आणि फील्स लाईक -14
दाखवत होतं, फोनवर nearby ciry Mirpur बघितल्यावर अजून काहीही बघायची ताकद आणि इच्छा उरली नव्हती. त्यामुळे गप ब्लँकेट्स मध्ये घुसून झोपून गेलो. मधून मधून कुठला तरी प्रखर प्रकाश डोळ्यावर येत होता म्हणून पडदेही नीट झाकून घेतले.

सकाळी तयारी करून अंगणात आलो तर समोर साधारण २० फुटांचं अंगण आणि लगेच खाली चाळीसेक फुटांवर किशनगंगेचा खळाळता प्रवाह. बिचारा ऋषी कपूर. हीना पिक्चरमध्ये बारामुल्लात झेलममध्ये पडून पाकिस्तानात पोहोचला. किमान २ तास तरी वाहत जायला लागले असतील. या फॉरेस्ट हटच्या अंगणातून पडला असता तर २ मिनिटांच्या आत पाकिस्तानात पोहोचला असता. कदाचित पुढे मागे एखाद्या चित्रपटात अशी काही कथेची मागणी असेल तर वेळ फुकट जाऊ नये म्हणून सार्वजनिक बांधकाम
खात्याने फॉरेस्ट हटला ३ बाजूनी कठडा घालून नदीच्या दिशेने मोकळी ठेवली असेल.

एवढं पुरेसं नाही म्हणून अंगणाच्या एका कोपऱ्यात गझीबो स्टाईल व्ह्यू पॉईंट. त्यातनं वरच्या साईडच्या पाकिस्तानी चौक्या दिसत होत्या. तिथे लागून असलेले रस्ते, त्यावरची वाहनं सगळं दिसलं. फक्त बरोबर विरुद्ध दिशेला म्हणजे भारतात असलेले डोंगर आणि त्यावरचं जंगल तेव्हढं दिसलं नाही. दर वेळी काय तीच तीच झाडं? फॉरेश्टवाली काय माणसं नाहीत की काय?

रात्री दिसलेले ते लाईट्स चौक्यांवरचे सर्च लाईट्स किंवा वाहनांचे हेडलाईट्स असावेत.

पलीकडेही जाग आली होती. शांत वातावरणात त्या रस्त्यावरल्या वाहनांचे हॉर्न्स ऐकू येत होते. आणि नदीच्या पूर्व किनाऱ्यावरून आम्ही एके काळी आपल्या असलेल्या, युद्धात रीतसर जिंकूनही तहात हरलेल्या भूमीवरचे पाकव्याप्त काश्मीर व पाकचे झेंडे बघत होतो.

एक झुलता पूल ओलांडून हे अंतर मिटू शकतं. हा पूल १९३५ साली राजा हरिसिंग यांनी नदीच्या दोन्ही तीरांवरल्या आपल्या
नागरिकांसाठी बांधून घेतला होता. १९४७ साली हा पूल डॅमेज झाला होता. त्याची दुरुस्ती केली गेली. २००५ सालच्या
पाकिस्तानमध्ये आलेल्या भूकंपात या पुलाचे नुकसान झाले. परत त्याची दुरुस्ती करून तो वापरात आणला गेला. दोन्ही बाजूच्या काश्मीरमधल्या लोकांना १५ ते २८ दिवसाच्या व्हिजावर नातेवाईकांना भेटायला जाऊ देण्यासाठी हा पूल वापरला जायचा. दोन्ही बाजूला इमिग्रेशन काऊंटर आहेत. परंतु २०२० मध्ये कोव्हिडमुळे व नंतर या परिसरात अंमली पदार्थांची तस्करी वाढल्यामुळे हा पूल सध्या बंदच असतो.

आम्हांला नदीच्या घाटावर नेण्यासाठी आमच्यापेक्षा गाईड चाचा जास्त उत्सुक होते. नदीच्या पाण्यात सवयीप्रमाणे हात घालणे वगैरे आम्ही केलेच. अर्थात नदीपात्रात उतरणे किंवा दगड फेकणे वगैरे भारतातले उत्साही पर्यटन प्रकार इथे करू नयेत हे वेगळं सांगायला नको. घाटावर गर्दी केली की कधी कधी पाकिस्तानी रेंजर्स आक्षेप घेतात असं गाईड चाचांनी सांगितलं.

सोनमर्गजवळ किशनसार सरोवरातून उगम पावलेली ही नदी दर्दिस्तानातून वाहत काही काळ भारतात येते. परत जदरा गल्लीतून ही नदी पश्चिमेकडे वळते व पाकव्याप्त काश्मीर परिसरात प्रवेश करते. पाकव्याप्त काश्मीरात याच नदीला नीलम नदी म्हणून ओळखले जाते. पाकव्याप्त काश्मीरमध्ये कृष्णगंगा (किशनगंगा) झेलमला, झेलम चिनाबला आणि चिनाब शेवटी सिंधूला मिळते. परवाच सिंधू नदीत सोन्याचे साठे सापडल्याची बातमी कुठेशी वाचली. दर्दिस्तानातून वाहताना कृष्णगंगा auriferous भूमी
खरवडून काढत वाहते. सूनद्रांगची कहाणी कदाचित फक्त दंतकथा नसावी.

शारदा पीठ आणि तीथवाल ज्या व्हॅलीत वसलेले आहे त्या व्हॅलीत महाभारतकालीन कर्णाचे काही काळ वास्तव्य होते असं
मानतात. त्यामुळे या व्हॅलीचे नाव कर्णाह = कर्ण + नाह = कर्णाशी संबंधित. पांडवांनी वनवासातील काही काळ इथे व्यतीत केला. त्यांना कृष्ण भेटायला आला त्या परिसरातील नदी म्हणून हिचे नाव कृष्णगंगा. जवळच्याच जंगलात जुने दगडी स्ट्रक्चर्स आहेत ज्याला पांडव पूल म्हटले जाते.

एके काळी कर्णाह व्हॅली सुका मेवा (जर्दाळू-अक्रोड), तांब्याची कोरीव काम केलेली भांडी, लोकरीचे कपडे, राजमा, मध, मीठ इत्यादींच्या व्यापाराचे मोठे केंद्र होते. इथले व्यापारी प्रामुख्याने हिंदू खत्री होते. तसेच बाल्टीस्तानातले व दर्दिस्तानातले लोक
तीथवालमार्गे मीरपूर, मुझफ्फराबाद असा प्रवास करत सिंधूच्या खोऱ्यात व्यापार करायचे. इथे मिळणारा उत्तम प्रतीचा माल विकत घेण्यासाठी कुपवाड्यातले व्यापारी गर्दी करायचे. त्याच तीथवालला आज बारीक सारीक गोष्टींसाठी कुपवाड्यावर अवलंबून राहावे लागते आहे.

सर्व भाग वाचण्यासाठी इथे क्लीक करा.
भाग १ : प्रस्तावना
भाग २ : नमस्ते शारदे देवी काश्मीरपुरवासिनि
भाग ३: शारदापीठ
भाग ४: ही वाट दूर जाते
भाग ५: साधना पास
भाग ६: तीर्थबल शारदा मंदिर
भाग ७ : इतनी कुर्बत है तो फिर...
भाग ८: जरा याद करो कुर्बानी
भाग ९: समारोप