Archive through July 04, 2007

Hitguj » Gulmohar » शालिवाहन शके १९२९ (२००७-२००८) » निज ज्येष्ठ » कथा कादंबरी » OLakh » Archive through July 04, 2007

« Previous Next »

Daad
Monday, July 02, 2007 - 7:37 am:

श्रांत, क्लांत होऊन पडलेल्या आईंच्या हातावरून मिताने हात फ़िरवला. थोंडं कण्हून त्या परत झोपी गेल्या. ऍनेस्थेशियाची गुंगी पूर्ण उतरायला अजून आठेक तास तरी लागतिल. थकून बाजूच्याच आराम खुर्चीवर झोपी गेलेला रवी, किती आईसारखा दिसतो! तिने उठून एक ब्लॅंकेट त्याच्या अंगावर हलकेच घातलं. एकदम दचकून "काय झालं? कशी आहे धाकटी.... आपलं.... आई?" म्हणून धडपडत उठून बसता झाला.

"अरे, अरे... काही नाही. झोपल्यात शांतपणे. तू ही पड अजून जरा वेळ. मी जागी आहे... लागलं तर उठवेन हं मी तुला" आपण किती मृदू, किती हळवे झालोय ते तिचं तिलाच जाणवलं. भाबड्या चेहर्‍याने तिच्याकडे बघणार्‍या रवीच्या डोक्यावरून तिने हात फिरवला आणि थोपटल्यासारखं केलं.

"मितू, तूला काय वाटतं?" कूस बदलून झोपी गेला असं वाटतानाच रवीने डोकं वर उचलून तिला विचारलं.

"मला काय वाटणार? तूला वाटतंय तेच रे." उठून ग्लासात त्याच्यासाठी पाणी ओतत ती म्हणाली "थोडी भिती, anxiety . रवी, तू स्वत: ब्रेन सर्जन आहेस. असं हात पाय गाळून कसं चालेल?"

"मी... मी तिला अजून पुरतं ओळखतंही नाही गं. संपूर्ण आयुष्य असंच गेलं.... तिला deny करता करताच. आत्ता जरा संधी मिळतेय तर.... हे. sh&* I hate this. I was never so helpless.... ever in my life "

"रवी, don't do this to yourself . त्रागा करून काही उपयोग आहे का? ह्यातून बाहेर पडल्यावर अजून खूप काही करायचंय. हे घे, पाणी पी आणि स्वस्थं डोळे मिटून पड. don't worry , राजा. जे होतं ना, ते चांगल्यासाठी यावर विश्वास ठेव."

आज्ञाधारक मुलासारखा रवीने ग्लास रिकामा करून मितापुढे धरला. ग्लास घेणार्‍या मिताचा दुसरा हात रवीने ज्या पद्धत्तीने धरला त्यावरून हा चाळीस वर्षाचा आपला नवरा याक्षणी आपल्या पाच वर्षाच्या गुल्ल्याइतकाच घाबरलाय हे जाणवून ती मनातून हलली. पण गुल्ल्यासमोर ठेवते तसंच आश्वासक हसू चेहर्‍यावर आणून तिने मान हलवली. आणि अगदी गुल्ल्यासारखाच रवी झोपीही गेला.

हातातलं सायकॉलॉजीवरचं पुस्तक तिने परत उघडलं. पण एका पानातच तिची नजर पुन्हा आईंच्या चेहर्‍यावर खिळली. तिच्या नकळत एक नि:श्वास निघून गेला....
जगाचाच काय पण आपल्याही अस्तित्वाचा पत्ता नसतानाही काही चेहरे दु:खी का वाटतात? की, माणसाबद्दल जरा अजून कळल्यावर आपण त्यांना वाचतोही वेगळ्या angle ने की काय? must be .

गेल्या दोन महिन्यांत घडलेल्या गोष्टी इतक्या वेगाने घडल्या की सांगोपांग असा विचार करून कृती करण्याइतका वेळच मिळाला नाही. तिचा आणि रवीचा, एकमेकांवरचा विश्वास, आपापल्या संस्कारांवरचा विश्वास, आणि ज्याला गट्फ़ीलिंग म्हणतात ते... ह्यावर जमवलेली कसरत होती and so far so good .....

अगदी पहिल्यांदा भेटली ती आईंना ते आठवलं तिला. तिच्या लग्नात... म्हणजे डमी लग्नात...

क्रमश:

Daad
Monday, July 02, 2007 - 7:41 am:

मिता आणि रवी लंडनमध्ये भेटले. रवी, ब्रेन सर्जन आणि मिता आधी डॉक्टर आणि शिवाय क्लिनिकल सायकॉलोजिस्ट. मनं जुळली, मतंही जुळली आणि लग्नं करायचं ठरवलं. लगेच भारतात जाऊ शकणार नाही म्हटल्यावर दोघांनी आपापल्या घरी कळवून रजिस्टर लग्न करूनसुद्धा टाकलं. पण दोन्ही घरातून शास्त्रोक्त लग्नविधी करण्यासाठी धोशा लावला होता. तब्बल ७ महिन्यांनी जेमतेम तीन आठवड्यांच्या सुट्टीवर दोघे "लग्नासाठी" म्हणून भारतात गेले. मिताच्या घरी मुंबईत सगळ्यांना हे डमी लग्नं प्रकरण माहीत होतं. रवीच्या घरातल्या, त्याचे बाबा, आई आणि काकूंनाच माहीत होतं.

रवीचं कागलकर घराणं म्हणजे तालुक्यापर्यंतच्या गावांमधले ते जहागिरदार. शेतीवाडी, दुकानं, साखर कारखाना, आणि पेट्रोलपंपापासून गास सिलिंडर पर्यंत कसया कसल्या वेगवेगळ्या एजंसीज... असलं भलतंच "गरीब" प्रकरण होतं. त्यातल्या ९० टक्के गोष्टी रवीला माहित नव्हत्या, पसंत नव्हत्या,... or he simply didn't care . घरच्या कारभारांबाबत तो वैतागून का होईना शिव्या घालण्यापुरता का होईना पण बोलायचा.... पण घरातल्या माणसांपैकी एक त्याची आज्जी सोडल्यास अगदी स्वत्:च्या आईबद्दलही बोलणं नको असायचं त्याला. अगदी सुरुवातिच्या काळात शिताफीने विषय टाळायचा पण नंतर कधीतरी त्याने मिताकडे कबूल केलं की घरातल्यांबद्दल त्याला बोलणं नको वाटतं. थोडा तडकायचाच. मग उगीच कशाला म्हणून मिताही फार खोलात जात नसे.

रवी त्याच्या काकींकडे वाढला. त्यानंतर हॉस्टेलवर ठेवलं त्याला शिक्षणासाठी, अगदी दहा वर्षांचा असल्यापासून. कशी ओढ असणार घरची? थोडा मोठा झाल्यावर तर आपणहून बाहेर राहू लागला. आज्जी गेली तेव्हा तिच्या इच्छेनुसार तिच्या दहनासाठी गावी गेला तेच काय ते, तेव्हाही फार मोठा नव्हताच. त्याननंतर पूर्ण आयुष्य शहरात हॉस्पिटल मध्ये, आणि मग परदेशी उच्चशिक्षणासाठी. नाही म्हणायला वडिलांना, काकींना महिन्यातून एक फोन करायचा पण एक "कर्मकांड" केल्यासारखं. थोडा धाक म्हणूनही असेल. त्यांचं फोनवर पैशाबद्दल अपडेट देणं सुरून झालं की, बोलणं आवरतं घेऊन संपवायचाही.

उलट तिच्या घरच्यांबद्दल खूप आस्था होती त्याला. तिच्या भावाला शिक्षणासाठी बोलाऊन घेण्याचा विचार त्याचाच.

थोडी स्वत्:ची मुळं नाकरून, तोडून दुसरीकडे रुजू पहाणारा रवी तिचं मनस्वी प्रेम होतं त्याच्यावर, वाईटही वाटायचं तिला. पण हे ही ठाऊक होतं की, हळू हळू तो त्यातून बाहेर पडेल... मनाचे हे व्यापार तिला पूर्ण माहित होते.

क्रमश:

Daad
Monday, July 02, 2007 - 7:44 am:

मिताला लग्नाचा गोंधळ आठवला.......
स्टेशनवर उतरल्यावर तिचे आई वडील वगैरे सगळे त्यांच्या मूळ वाड्यावर गेले. आजूबाजूच्या झाडांपासूनही जरा फटकून की, झाडं वाड्यापासून? माहीत नाही पण हा प्रचंड वाडा बघितल्याक्षणी तिच्या अंगावर आल्यासारखा वाटला.
जवळ जवळ दीड पुरुष उंच जोतं, दोन माणसांच्या कवेत मावणार नाहीत असे सुरुदार खांब... असला मोठ्ठा डोलारा घेऊन उभा असलेला वाडा मायाळू पण नवद्दीतही काडकन सुपारी फोडु शकणार्‍या आजोबांसारखा न वाटता रखरखीत दाढी, मिशा, जटांचं जंजाळ बाळगणार्‍या एखाद्या कोपिष्ट अडभंगासारखा दिसत होता. त्यातल्या त्यात तिला आवडलेली जागा म्हणजे परसदारची विहीर आणि तिच्याशी लडिवाळ करणारी छोटी बाग. ती म्हणे रवीच्या आज्जीने जोपासलेली. त्यात काम करणार्‍या छोट्या संताजीशी गट्टीच जमली. एरवी गावात शेतावरच्या घरात राबणारा गडी फक्त या बागेच्या देखभालीसाठी भल्या पहाटे इथे यायचा. लिहिता वाचता येणारा, थोडंफार तालुक्यापर्यंत का होईना "जग" फिरून आलेला हा छोटा शिलेदार तिला खूप आवडला.

अंगभर दागिने घातलेल्या, उंच्-निंच, उग्र चेहर्‍याच्या मोठ्ठ्या काकू तिला वाड्यासारख्याच शुष्क वाटल्या. त्यांच्या 'हो'त 'हो' मिळवणारे हे मिशाळ तगडे गृहस्थ म्हणजे रवीचे बाबा हे तिला सांगितल्यावर कळलं. दोघांनी ज्या पद्धतीने तिला, तिच्या घरच्यांना "बघितलं" त्यावरून आपल्याला या घरात आठवड्यापेक्षा जास्तं रहायचं नाहीये हे आठवून तिला बरंच वाटलं. उलट रवीने थोडा एकांत मिळताच जेव्हा "बघ, मी सांगितलं होतं ना..... कसली माणसं..." वगैरे चालू केलं तेव्हा तिनेच त्याची समजूत काढली. "अरे, लग्नं enjoy करूया रे... माझ्या आई-पपांबद्दल काळजी करू नकोस. त्यांनी जग बघितलय, तुला ओळखतात राजा ते.... उलट तुझी माझ्याशी गाठ आहे म्हणून पपा तुझ्याच काळजीत आहेत ते बघ आधी काय ते...."

प्रवासाच्या दगदगीने थकल्याने आई-पपा दोघेही थोडे आजारल्यासारखे झाले होते त्यामुळे त्यादिवशी वाड्यातच राहिले. रवी वाड्यावरच रहाणार होता कारण जानवसघर म्हणून शेतावरचं घर तयार केलं होतं म्हणे. रवीला सोबत घेऊन गावात बाहेर पडणं शक्यच न्व्हतं. लग्नं चार दिवसांनी होतं त्यामुळे तसं नात्यातलंही कुणी आलं नव्हतं अजून. मग धमणीतून संताजीच्या धाकट्या बहिणीला बरोबर घेऊन जाताना तिला त्याच्याकडून घरातल्या, गावातल्या अनेक गोष्टी कळल्या.

संताजीचे वडील, त्याच्या भाषेत "म्हातारा", हे रवीच्या आईबरोबर तिच्या माहेराहून आलेला गडी. इकडेच राहिला. स्वत्:च्या लेकीपेक्षा धाकट्या काकींवर त्याचा "लई" जीव आहे.

शिकलेला असा रवी एकच त्यांच्या कुटुंबात. वाड्यात घरातले असे, मोठ्या काकी, रवीचे बाबा रहातात. रवीच्या आई शेतावरल्या घरात रहातात, शेतीचा रामरगाडा बघायला. मोठे काका काही वर्षांपासून परागंदा आहेत, सन्यास घेतलाय म्हणे... पण कुणी त्यांना त्यानंतर पाहिल्याचं सांगत नाहीत.
धाकट्या काकी म्हणजे रवीच्या आईच्या बाळंतपणातल्या आजारामुळे, रवीचं संगोपन मोठ्या काकूंनीच केलय. त्या स्वत: बड्या घरच्या आहेत, शेती सोडल्यास सगळा कारभार त्याच, रवीच्या बाबांना हाताशी धरून बघतात.
थोडं बरं वाटायला लागल्यावर धाकट्या काकी घरातलं बघायला लागल्या. पण मग शेतीचं बघायला शेतावरच येऊन राहिल्या. वगैरे वगैरे....

गावात वाड्याचा दरारा होता हे त्याने सांगायलाच नको होतं. धमणी बघून माणसं लवून बाजूला होत होती. गाव संपून शेतीचा भाग सुरू झाल्यावर मिताला कुठे बघू अन कुठे नाही असं झालं. तिचे प्रश्न, औत्सुक्य बघून हरकलेला संताजी जमेल तशी माहिती पुरवत होता. सुरुवातीला संकोचून स्वत:च्याच पैजणांशी खेळणारी कोशीही किलबिलायला लागली होती. म्हणता म्हणता गाडीने डांबरी रस्ता सोडला आणि शेताडीचा धुळीचा रस्ता धरला.

क्रमश:

Sakhi_d
Monday, July 02, 2007 - 8:33 am:

वा दाद सुरवात नेहमीप्रमाणेच छान ओघवती झालेय....

Manjud
Monday, July 02, 2007 - 10:38 am:

समृद्ध शब्दभांडार आहे.
नवद्दी,अडभंगासारखा,जानवसघर, धमणी आवडलं. कोशी हे नाव खुप छान आहे.

Sanghamitra
Monday, July 02, 2007 - 12:48 pm:

>> नवद्दी
ते बहुधा नव्वदी असावे. :-)

Farend
Monday, July 02, 2007 - 9:12 pm:

दाद, सुंदर सुरुवात आहे. तुमच्या बाकीच्या कथा वाचल्याने आता उत्सुकता वाढली आहे.

पण हे काही शब्द न कळणार्‍यांसाठी जरा अर्थ सांगाल का? जानवसघर, धमणी वगैरे?

Daad
Monday, July 02, 2007 - 10:15 pm:

संघमित्रा, thanks गं. 'नव्वदी'च असायला हवं ते.
जानवसघर किंवा जानोसाही म्हणतात. म्हणजे दुसरं लग्नघर्- बहुतेक मुलाकडच्यांची उतरायची(रहायची) सोय. कारण मुलाकडले मुलीच्या गावी जाऊन लग्न करून सून आणण्याचीच पद्धत होती.
या कथेत तो मुलीकडल्यांसाठी वापरलाय... माझ्या ऐकण्यात तो मुलीकडल्यांसाठीही वापरला गेलाय.

धमणी- म्हणजे बंद बैलगाडीच. तिला छान पडदे वगैरे लावलेले असतात. बहुदा गावातल्या जमिनदार, बड्या शेतकर्‍यांची असते.

आता गोष्ट....

Daad
Monday, July 02, 2007 - 10:25 pm:

दारावर टकटक करून Dr Schofiled आत आले आणि कमरेवर दोन्ही हात ठेवून आपल्या त्या फेमस पोजमध्ये आळीपाळीने झोपलेल्या रवीकडे आणि त्याच्या आईकडे पहात राहिले.
" its amazing how much of a mother resides in a son and vice versa. they look so alike... " एव्हाना रवी उठून उभा राहिला होता.
" How are you John? " रवीने हात पुढे करत म्हटले.
" How are YOU my boy? " त्याचा हात हातात घेत त्याला आपल्या जवळ ओढून घेत त्या वृद्ध सर्जनने रवीच्या पाठीवर थोपटलं.
बेडला अडकवलेला तक्ता हातात घेऊन त्यांनी एक नजर फिरवली.
" she is strong. look, she has responded to our treatment and to me, she is doing well. Now you tell me what do you feel, son? " जॉननी तक्त्यावरून नजर काढून रवीकडे बघत त्याला विचारलं.
" she will pull through, John, I am sure. I am worried, what part of her memory remains with her.... " नर्व्हस, जवळ जवळ हलणार्‍या स्वरात रवी म्हणाला.
" I assure you ravee, she will be happy with what remains with her..... " john च्या स्वरात आत्मविश्वास होता असं वाटेपर्यंत, रवीपेक्षाही हललेल्या स्वरात म्हणाले, " ... it is us who have to struggle with what she has lost, my lad... it is us... ".

रवीच्या एका request वर हातातली सगळी ऑपरेशन्स री-शेड्यूल करून रवीच्या ह्या गुरूने मुंबईत येऊन, आईंच्या ब्रेन ट्युमरवर ऑपरेशन केलं होतं. आपल्या स्रिझोफेनियाने आजारी पत्नीच्या memory loss ची आठवण होऊन हलले होते ते. रवीवर जीव होता त्यांचा म्हणून पोस्ट ऑपरेटीव्ह चेक्-अप कुण्या शिकाऊ डॉक्टरवर न सोडता स्वत: येत होते.

मीताकडे वळून म्हणाले, " and how are you my darling? take care of him for me, will you? he is too upset "
मिताने नुसतीच मान हलवली. John जेव्हा जेव्हा भेटायचे, तेव्हा तेव्हा तिच्या मेंदूल एकतरी "सखोल" खाद्य देऊन जायचे. तेच आताही केलंन. त्यांचं " ... it is us who have to struggle with what she has lost " तिच्या डोक्यात घोळत राहिलं.
आईला लावलेल्या ड्रिपचा वेग, तिच्या अंगावरचं पाघरूण, तिची reclined बेड पोझिशन सगळं बघून रवीने येऊन मीताच्या कपाळावर ओठ टेकवले. नुसतेच डोळे मिटून ती आश्वासक हसली. रवी ने परत एकदा त्याच्या खुर्चीत दडी मारली आणि मंद स्वरात घोरूही लागला.

तिला त्या शेतावरच्या घराच्या दारात उभ्या राहिलेल्या आई दिसू लागल्या.....

क्रमश:

Daad
Monday, July 02, 2007 - 10:33 pm:

शेतातल्या कुणा गड्याने धमणी बघून आधीच घराच्या दिशेने हाळी घातली असावी. कारण धमणी दाराशी जाऊन उभी राहीपर्यंत, कुणबिणीला घेऊन रवीच्या आई दारात उभ्याच होत्या.

मिताला आठवलं. किती थक्क होऊन ती पहात राहिली. रवी किती आईसारखा होता दिसायला. आणि आई किती तरूण होत्या! एखादी खूप लहान मावशी किंवा खूप मोठ्ठी बहीण असावी तश्श्या. 'आई, नमस्कार करते" म्हणुन ती वाकली तर "धाकट्या काकी म्हटलस तरी चालेल गं" असं म्हणून त्यांनी तिला हाताला धरून सारं घर दाखवलं.

घर अगदी साधं चार खोल्यांचं होतं. मागे परसूच्या पडवीत एक चौखणी झोपाळा पाहून मीता हरकलीच. तिथेच संध्याकाळचा चहा झाला. संध्याकाळी जरा उन्हं उतरल्यावर त्या तिला शेतावरही घेऊन गेल्या. कानात मोत्यांची कुडी, गळ्यात मंगळसूत्रं, आणि मोहनमाळ, हातात पाटल्या, हिरवा चुडा आणि गोठ, डोक्यावरून पदर घेतलेल्या त्या घरंदाज शालीनतेच्या मूर्तीच्या मागे दोन पावलांचं अंतर ठेवून ती चालू लागली. त्यांनीच थांबून तिला आपल्या बरोबर चालायला लावलं. मध्येच कधीतरी थबकून तिने म्हटलं "आई! आईच म्हणते तुम्हाला, चालेल?"
"मला चालेल तर काय?" असं म्हणून त्या हसल्या छानसं.

संध्याकाळी तिच्या आग्रहावरून झोपाळ्यावरंच जेवणं झाली. त्या एक वीणकामाचं काहीतरी घेऊन बसल्या आणि नुसतंत एकदा टाचेने आणि एकदा बोटांनी झोपाळ्याला झोक देत तीही झोपाळ्याच्या एका कोपर्‍यात बसली. इतक्यात बुधाजी आल्याचं कुणबीण सांगत आली. "इथेच बोलावलय म्हणून सांग...."
रातकिड्यांच्या किरकिरीच्या वर कोल्हापूरी चपलांचा कर्र कर्र आवाज आणि त्याच्याच तालात काठीची ठक ठक करीत बुधाजी मागच्या अंगणात आला. हातातलं गाठोडं त्याने आईंच्या पायाशी ठेवलं.
"अरे, तूच दे तिला" आई म्हणाल्या.
"न्हाई जी. आमची ही असती तर वोटी भरली असती. तुमीच भरावो."

आईंनी गाठोडं सोडलं. तर सगळं ओटीचं सामान होतं. असोल्या नारळापासून हळद्-कुंकवाच्या पुडी पर्यंत. आईंचे डोळे भरून आले. सुंदर निळ्याजर्दं रंगाच्या, बुट्ट्यांची पैठणीने त्यांनी तिची ओटी भरली. मिताने त्यांच्यासमोर वाकले. "किती किती केलंस बुधाजी! पोरी नमस्कार कर, त्याला. तुझ्या नवर्‍याच्या आजोळचा आहेर आणलाय त्याने...." असं म्हणताना त्यांना हुंदका फुटला.

"गप पोरी गप. इक्तं डोंगराएवडं वोडून काडलंस आविक्श्य... आता सुकाच्या परसंगाला पानी गाळायचं न्हाई अजाबात."
मीताने बुधाजीला वाकून नमस्कार केला. "अष्टपुत्रा सोभाग्येवती हो...." असा घसघशीत आशिर्वादही मिळाला.
आणि "या माऊलीचं काई बगा आता पोरांनो....." असं म्हणून पापण्यांचे सुद्धा केस पांढरे झालेले आपले मिचमिचे डोळे पुसत तो डोंगराएव्हढा म्हातारा रडू लागला.
"बुधाजी... काहीतरी बोलू नकोस. इथेच थांब." आई थोड्या करड्या स्वरात म्हणाल्या. "नाही ते बोलून, कधी केलं नाही ते करायला लावू नकोस मला. घरी जा आणि उद्याच्याला वाड्यावर जा. संतालाही पाठंव लवकर. आणि मी पाठवलेली औषधं घे वेळेवारी. कोशे, बाबाला नीट वस्तीवर घेऊन जा बाळे" बुधाजी मान हलवत हळू हळू गेला.

"त्याचं काही मनावर घेऊ नकोस. इथे असलं काही बाही बोलणारे खूप भेटतील. आपण लक्ष द्यायचं नाही.... " एका क्षणात मिताला, आपल्याला ह्यात गुंतायचं नाहीये याची जाणीव झाली.

"ये, बस झोपाळ्यावर. माझाही इथेच सगळा वेळ जातो. इथून वाडीवर लक्ष ठेवता येतं, उजेड दिवसभर त्यामुळे वाचन, विणणं सगळं झोपाळ्यावरच चालतं. तुलाही आवडला नं?"

त्यानंतर गप्पा झाल्या डॉक्टर आहेस म्हणे?, भाऊ अन तू दोघंच म्हणे? तीनच आठवड्यांनी परत जाणार म्हणे? .....

या "म्हणे" ने ती चक्रावली. त्यांना बरंच काही माहीत नाही असं दिसलं. हो ला हो आणि नाहीला नाही असं फार वेळ बोलणं तिला असह्य झालं. तिने आपणहून मग आपल्या बद्दल, घरच्यांबद्दल सांगितलं. त्यातही रवीचा उल्लेख आला की त्या अगदी कान देऊन ऐकतात म्हटल्यावर तिने त्यांच्या कामाबद्दलही बरंच सांगितलं. रवीला त्याच्या क्षेत्रात किती मान आहे, कुठून कुठून त्याला ऑपरेशन्ससाठी बोलावतात, काही ऑपरेशन्स तो मदत म्हणून मोफत करतो वगैरे वगैरे....

"सुखी रहा... बाबांनो.... आलेच हं" असं पुटपुटत, डोळे पुसत त्या उठल्या आणि येताना एक छोटी डबी घेऊन आल्या.
"वाड्यात उद्या तुझं मंगळसूत्रं तुला बघायला मिळेलंच. पण मी हे मुद्दाम तुझ्यासाठी करून घेतलं. दररोज घालायला, सुटसुटीत गं.." मग गडबडीने म्हणाल्या "म्हणजे तिकडे घालत असाल तरच हं".

सुंदर सोन्याच्या चेनला दोन बाजूला दोन्-दोन पोवळी आणि गोठलेला एकेकच काळा मणी, आणि मध्ये अगदी छोटुकली एक सोन्याची वाटी. इतकं गोड मंगळसूत्रं तिने बघितलच नव्हतं. "खूप छान आहे. आई, आम्ही लग्नं केल्या दिवसापासून मी एक छोटं मंगळसूत्र घालतेय, तिकडे सुद्धा. इथे गावात येताना काढून रवीकडे दिलय. आता, हे घालेन, मला खूप आवडलं".
तिच्या चेहर्‍याकडे समाधानाने बघता बघता त्या एकदम म्हणाल्या, "तू खूप गोड हसतेस. तुला सांगितलंय का कुणी, की हसताना तुझे डोळेही हसतात म्हणून?"

मिता परत एकदा थक्क झाली. रवी तिला पहिल्या भेटीत हेच म्हणाला होता.

क्रमश:

Daad
Monday, July 02, 2007 - 10:36 pm:

लग्नाच्या दिवशी ती हट्टाने बुधाजीने दिलेली पैठणी नेसून सिमांतपूजनाला बसली, आईने दिलेल्या मुहुर्तमण्याबरोबर तिने हे मंगळसूत्रही घातलं. एक मोठ्या काकी सोडल्यास कुणाच्याच लक्षात आलं नाही. पण त्यांनी विचारल्यावर, "रवीच्या आईंनी दिलंय. छानंय नाही? मला खूप आवडलं" असं म्हणून तिने ते सारखं केल्याचं बघून, आईंनी एका बाजूला मान फिरवून हळुच डोळे पुसल्याचं ती सोडल्यास कुणीच बघितलं नाही.

नंतरचे दिवस एकदम गडबडीत गेले. रवीबरोबर नव्या नवरीचं सोंग वठवताना दोघेही पुन्हा एकदा खर्‍यानेच नव्या वधू-वरांसारखे मोहरून आले.
निघायच्या दोन दिवस आधी आईंच्या शेतावरच्या घरी मीताच्या आग्रहावरून ते दोघे आणि तिचे आई-वडील सगळे जेवायला गेले. संपूर्ण स्वयंपाक आईंनी स्वत:च्या देखरेखीखाली करवून घेतला होता. आई मिताच्या आईची ओटी भरून म्हणाल्या, "ह्या घरी या, येत रहा असं म्हणून मी तुम्हाला अवघड करणार नाही. तुम्ही समजदार माणसं आहात. तुमची लेक आमच्या मुलाला संभाळणार आहे आणि आमचा मुलगा तुमच्या लेकीला. तेव्हा आजपासून आपली सुखं दु:खं एकाच जातीची झाली. आता मागायचं ते या दोघांसाठी, पुढच्या पिढींसाठी."

निघताना मितालाच खूप अवघड झालं होतं. पण परत आल्यावर आधी वेद आणि दोनच वर्षांत वाणी... या गोंधळात ती पूर्ण बुडून गेली.

त्या दोघांनाही भानावर आणलं ते संताजीच्या फोनने......

क्रमश:

Sneha21
Tuesday, July 03, 2007 - 5:00 am:

वाह...तुमचे लेखन खरच खुप छान आहे वाचतच राहावे वाटते

Manjud
Tuesday, July 03, 2007 - 8:11 am:

अच्छा, ते नव्वदी आहे का? मि ते"नवद्दि" म्हणजे "नवोदित" असं समजून चालले होते. thanks सन्मे

Mankya
Wednesday, July 04, 2007 - 3:46 am:

दाद .. खूपच सुंदर शैली आहे गं लिहायची ! Great going !

माणिक !

Daad
Wednesday, July 04, 2007 - 10:06 pm:

"वैनी, रवी भाऊ हायेत काय? त्ये एक जरा.... आपलं.... त्ये.... ह्ये...."

एकतर असा संताजीचा फोन ऐकून मिता धसकलीच होती. आवाजात धीर आणून समजूत घालत ती म्हणाली "संताजी, अरे, रवी आत्ता कसा सापडेल? तो इथेही नाहीये. कामासाठी जर्मनीत आहे सध्या.... काय झालं ते मला सांग बघू नीट. नाहीतर असं कर, मीच फोन करते. वाड्यावर करू?"
"नगं. नगं जी. वाड्यावर कळुसुदिक देऊ नगा, पाया पडतो तुमच्या. धाकल्या काकी आन्नं शिवनार न्हाईत कळलं तर."
" अरे नाही कळवत, काळजी करू नकोस, हो. बर, मग कुठून बोलतोयस?"
"हे... काय आपल्या घरूनच. श्येतावरच्या घरात फोन घेतलाय आता...."

मिताने नंबर लिहून घेतला आणि फोन केला. आईंना वरचेवर चक्कर येते, खूप डोकंही दुखतं वगैरे ऐकल्यावर, आईंवर उपचार करणार्‍या तिथल्या स्थानिक डोक्टरांशी ती फोनवर बोलली. चाचरत का होईना पण त्यांच्यातल्या डोक्टरने तिला सांगण्याचं काम केलंच.
"वहिनी, माझं नाव घेऊ नका कुठे. पण मला ट्यूमरची शंका येतेय हे मी दोन महिन्यांपूर्वीच वाड्यावर कळवलं. पुढच्या टेस्ट्स करायला हव्यात आणि ट्रिटमेन्ट लगोलग सुरू व्हायला हवी हो. पण इथे माणसं नाहीत जनावरं रहातात. त्यांच्याकडून तंबी मिळालीये मला, कुठे बोलाल तर म्हणून. तुम्ही आणि रवीभाऊंनी काही हालचाल केली तर एक जीव हकनाक जायचा, तो वाचेल हो...."

डोक्टरांना, संताजीला काही सुचना देऊन तिने भराभर सूत्रं हलवली. मुलांना घेऊन ती तिसर्‍या दिवशी मुंबईत होती. रवीला कळवत होतीच, पण एक अपडेट म्हणून. मुलांना आईकडे ठेवून तिने आपल्या, वडिलांच्या ओळखीने ब्रीच कॅंडीत एक बेड मिळवला. आईंना मुंबईत आणतेय हा शेवटचा अपडेट रवीला देऊन ती गावी पोचली सुद्धा. त्यातही तिला रवीचं कौतुक वाटलं. तिच्या ह्या उपद्व्यापाबद्दल एक अक्षरानेही त्याने विरोध सोडाच पण आश्चर्यही दर्शवलं नाही. उलट जमेल त्या फ़्लाईटने मुंबईत पोचतो असं कळवलंन. तरीही कुठेतरी, फक्त आपल्याला मदत म्हणून तो येतोय. त्यात, ही सगळी धावपळ त्याच्या आईसाठी चाललीये ह्याचा काहीही संबंध नसल्याचा काटा मिताला टोचत राहिला.

वाड्यावर एक फेरी मरून आईंना मुंबईला घेऊन जातेय इतकच तिने बोलून दाखवलं. प्रतिक्रियेसाठी तिने बाबांच्या चेहर्‍याकडे बघितलं. त्यांनी जेव्हा मोठ्या काकींकडे बघितलं तेव्हा..... घृणा घृणा दाटून आली तिच्या मनात. कुणाचीही परवानगी घेण्याचा प्रश्न असा निकालात निघाला. सोळा सतरा वर्षांची कोशी आईंची निगुतीने काळजी घेत होती. बुधाजी एका मिनिटासाठीही आईंना नजरेआड होऊ देत नव्हता.

बरोबर बुधाजी आणि कोशीला घेऊन ती आईंबरोबर ambulance मधून निघालीही. बाहीने डोळे पुसणारा संताजी, जमलेली सगळी गडी माणसं आणि गावकर्‍यांकडे बघून तिला जाणवलं की एक मोठा ठेवा घेऊन चाललोय, बरोबर. दुसर्‍यांदा जेव्हा तिने उठून आईंना लावलेल्या सलाईनचा ड्रिप चेक केला, आणि त्यांच्या अंगावरचं पांघरूण नीट करून समोरच्या बेडवर टेकली, इतका वेळ गप्प गप्प राहिलेला बुधाजी धुमसून रडू लागला.
"अरे, अरे बुधाजी.... असं काय करतोस? मी आहे ना? तुमचा रवीभाऊही येतोय उद्याच. आईंची काळजी करू नको. असा धीर सोडून कसं चालेल, बाबा?" चालत्या ambulance मध्ये तोल संभाळत त्याच्याजवळ जात ती म्हणाली.

"लई भोगलं पोरीन, लई भोगलं.... जुईसारकी माजी पोर राकिसांच्या घरात र्‍हायली, बाये.... काय सांगू तुला.... माज्या सोताच्या खांद्यावर बसून आनली नोवरी आनि.... ह्ये काय इपरीत... तुझ्यापून काई लपून ठ्येवाचं न्हाई आता. जिनं आण घातली तिच्या जीवावर उठत्ये आण.... म्हनलं तर... तोडतो मी... माज्या पोटच्या पोरीच्या डुईवर हात ठिवून घ्येतली आण तोडतो आता. "

आई अर्धवट बेशुद्धच होत्या. आता बुधाजीला थांबवणारं कुणीही नव्हतं.... अनेक वर्षांची जीवाची तगमग त्या म्हातार्‍याच्या थरथरत्या मिश्या-कल्ल्यांतून भडाडा बाहेर पडु लागली.

क्रमश:

Daad
Wednesday, July 04, 2007 - 10:11 pm:

Daad
Wednesday, July 04, 2007 - 10:16 pm:

आईंना हॉस्पिटलमध्ये adamit केल्यावर तिला ज ss रा विचार करायला फुरसत मिळली. रवी संध्याकाळपर्यंत पोचतच होता. त्याला ह्यातलं कय, किती, कधी अन असं सांगायचं ह्याचा नीट विचार करणं आवश्यक होतं. बुधाजीला आपल्या आईकडेच जबरदस्तीने ठेवून दिलं होतं तिने. हाताशी असावी म्हणून कोशी मात्रं होती तिच्याबरोबर.

दुपारच्या सुमारास, आई बेशुद्धीतून बाहेर आल्या होत्या. आपण कुठे आहोत, काय चाललंय याचा थोडा अंदाज घेऊन परत ग्लानी आल्याने झोपल्या होत्या. डोक्टर बघून तपासून गेले होते. पुढच्या उपचारांबद्दल डोक्टरांशी चर्चा करण्यासाठी म्हणून मिता त्यांच्याबरोबर गेली होती.
अजाण कोशीने आईंनी विचारल्यावर सारं काही सांगितलं. बुधाजीने काही काही लपवून ठेवलेलं नाही आणि मिताला सगळं कळलय हे समजल्यावर आई रडू लागल्या. घाबरलेल्या कोशीने नर्सला बोलावलं आणि नर्सने मिताला.

मिता धावतच त्यांच्या खोलीत शिरली. आधीच आजारी असलेल्या आई अगदीच पांढर्‍या फट्टक पडल्या होत्या. मिता जवळ येताच त्यांनी तिचा हात धरला. "माझी शपथ आहे पोरी, त्याला यातलं काही सांगू नकोस. त्याला आई म्हणून मोठ्या वहिनीच माहीत आहे, त्यांचा अपमान होईल असं काही त्याला कळता कामा नये. आई-वडील हे आपलं मानाचं स्थान असतं, मुली. त्याला अमंगळ धक्का लागण्यासारखं दु:ख दुसरं नाही. सगळं असून अनाथ होईल माझा पोर. ... तुझ्या पाया पडते... मुली"
म्हणून त्या उठू गेल्या आणि दोघींच्या दुर्दैवाने रवी खोलीत आला.
"काय चाललय? मला काय कळू द्यायचं नाहीये?......" रवीचं हे रूप मिताला एकदम नवीन होतं.

पुढे घडलं त्याला कुणाचाच इलाज नव्हता. एका बाजूला आईंना संभाळत मिताने हळू हळू रवीला सगळं सागितलं.
आईंच्या चेहर्‍याकडे एकटक पहात रवीने फक्त एव्हढच विचारलं, "हे खरय?.... सगळं खरय?...."

मिताकडे असहाय्यपणे बघत मान खाली घालत आईंनी मान हलवली.

"माझ्याकडे बघून बोला धाकट्या का....." नकळत आवाज चढला होता रवीचा.... मिताने आईंचा धरलेला हात दाबला. तिच्या स्पर्शाचा आधार घेऊनच आईंची मान वर झाली. रवीच्या डोळ्यात त्या बघत राहिल्या.... आपलं हरवलेलं की सापडलेलं आईपण?
त्यांच्या पाण्यानं भरलेल्या नजरेत रवीला आपल्या असलेल्या, नसलेल्या सगळ्या प्रश्नांची उत्तरं मिळाली.

आपल्या मिठीत कोसळलेल्या आईंना सावरणार्‍या मिताला रवीला थांबवताही आलं नाही. साताठ तास परत परत त्याच्या मोबाईलला फोन करून, व्हॉइस मेसेजेस ठेवून, आणि टेक्स्ट मेसेजेस पाठवून ती थकली. आई तर बोलण्याच्या पलिकडे पोचल्या होत्या. पहाटे कधीतरी तिला टेक्स्ट मेसेज मिळाला रवीचा. " tell mother I m ok sorry for all the mess mitu luv u ".
हरकलेल्या मिताने ग्लानीतल्या आईंना मुद्दाम उठवून मेसेज जसाच्या तसा सांगितला.
"आई... आई म्हणाला ना गं तो? परत सांग, खरच सांग. आईच म्हणाला ना?"
"होय आई होय. 'आई' म्हणाला तुमचा रवी तुम्हाला... आई म्हणाला", मिताला आपल्याला झालेल्या आनंदाचा जिथे पार लागेना तिथे आईंच्या आनंदाचा कसा लागला असता?

कुणाला कोण सापडलं होतं? मुलाला आई, आईला मुलगा की... मिताला रवीमधला missing piece ?

क्रमश:

Bhagya
Thursday, July 05, 2007 - 2:34 am:

दाद, अक्षरश्: हृदयस्पर्शी, सुंदर लिहितेयस....
अजून येउ दे.

Itgirl
Thursday, July 05, 2007 - 2:54 am:

Hello Daad,

I have joined this site just yesterday. One of the reasons is I wanted to congratulate you and let you know I absolutely appreciate your writing, just love it! You have a talent for story writing..when do we get to read next part? Hopefully I should be able to post in Devnagri next time...

Daad
Thursday, July 05, 2007 - 3:13 am:

तो संपूर्ण दिवस आईंचा समाधानात, स्वस्थतेत गेला. मधूनच रवीची चौकशी करत होत्या आणि मिताही त्यांना पटतील, बरं वाटेल अशी कारणं देत होती. त्या टेक्स्ट मेसेज नंतर रवीचा पत्ता नव्हता. जेवायलाही घरी आलेला नाही असं मिताच्या आईने तिला कळवलं, थोडं काळजीतच.
'काळजी करू नकोस गं, तो ठीकय. मला माहितीये....' असा मितानेच धीर दिला आईला, अन हे सगळं आईंच्या अपरोक्ष.

दुसर्‍या दिवशी सकाळी सात वाजताच रवी दारात उभा राहिला. सगळं ठीकय चा मेसेज पाठवणारा हाच का तो? आईच काय पण मिताही त्याचा अवतार बघून थक्क झाली. केस पिंजारलेले, डोळे तांबारलेले, दोन दिवसांची दाढी वाढलेली.... कसल्यातरी, कोणत्यातरी अनाकलनीय झुंजात लढून आल्यासारखा दिसत होता, रवी.

"कशा... कशी आहेस?", रवीने आईंकडे बघून विचारलं आणि उत्तराची वाटही न बघता मिताकडे वळून तिलाही विचारलं ' how is she?' रवीने त्यांच्या बेडला लावलेला तक्ता हातात घेतला.
त्यानंतर झालेला संवाद हा दोन डोक्टरांमधला होता. आई आळीपाळीने रवीकडे आणि मिताकडे पहात होत्या.
'will she sustain the operation? what do you say? mitU, I want to take her to london or ateast get john to come here. I have already talked to john and he has confirmed that he can schedule her as soon as we reach there or if required he can perform operation here. I talked to Dr. Sinhaa, you know the Dean here.......'
आईंच्या डोक्याशी येऊन त्याने ड्रिपचा स्पीड बघितला.
' she is stable for now, I have to complete one more thing. I am going to pay one last visit to those scoundrals.... भडव्यांना दाखवतो अस्सल कागलकर रक्त म्हणजे काय ते... नागडं करून चव्हाट्यावर...'

'रवी....,' सगळं बळ एकवटून आई ओरडल्या. 'काय ते मराठीत, मला कळेल असं बोल.'

रवी त्यांच्या कॉटच्या जवळ गेला आणि एक एक शब्द दात ओठ खात, त्यांच्या डोळ्यात बघत म्हणाला, 'मी, माझा बाप म्हणवणार्‍या त्या नराधमाला आणि त्या बाजारबसवी...'

'तोंड आवर रवी', आई ओरडल्या. धसकून मिता थिजलीच. हे काय करतोय रवी? त्याच्या आतला 'मुलगा' डोक्टर रवीची सगळी कवचं भेदून बाहेर पडला होता. गलिच्छ शिव्या ओकणारा हा आपला रवी नसून कुणीतरी वेगळाच माणूस आहे असं मिताला क्षणभर वाटून गेलं. आईंच्या बेडचे बाजूचे काठ हातात घट्ट धरून रवी त्यांच्या डोळ्यात बघत होता.

'का आवरू? का? का ते सांग मला आधी. नाही आवरणार. मनमानी केली. हलकट साले', रवीचा तोल सुटला होता. आपण स्वतंत्र खोलीत असलो तरीही, हॉस्पिटलमध्ये आहोत आणि आपल्या मरणाच्या दारातल्या आईशी बोलतोय हे तो जवळ जवळ विसरल्यासारखा दिसत होता, 'तुला आई बनू दिलं नाही, मला आई मिळू दिली नाही माद&*^&, साले. स्वत्:च्या शरीराच्या चोचल्यांसाठी तुझ्या-माझ्या आयुष्याची अशी वाट लावायचा काय अधिकार त्यांना? कोण जाब विचारणार त्यांना?'

'तू?', अतिशय शांत, थंड आवाजात आईंनी विचारलेल्या प्रश्नाला उत्तर द्यायचं सुचलं नाही, रवीला.
'अगदी खरं सांग रवी, तुला आई नव्हतीच का रे? आईसारखीच माया त्यांच्यापरीने काकींनी लावली नाही का? तुझं सगळं केलय त्यांनी रितीने, त्यांना जमेल, कळेल, झेपेल तसं. हे सगळं तुला कळलं नसतं तर...., तर तुझ्यासाठी तुझी आई कोण होती? काकीच, ना? तुझ्यासाठी तुझे वडीलही तेच.
त्यांनी केलेल्या कर्माची शिक्षा देण्याची जबाबदारी तुझी नाही, माझीही नाही. त्याचं मोजमाप करणारा 'तो', वर बसलाय तिथे. ते ओझं उगीच आपल्या डोक्यावर घेऊ नकोस.'

रवी एव्हाना हाताची घडी घालून शांतपणे त्यांच्या समोर उभा होता.
'तुला तिथे जाऊन हवा तो तमाशा करण्यापासून मी हात धरून तर थांबवू शकत नाही? कुणाला सुख आहे यातून? सांडून गेलेल्या अत्तराला परत कुपीत भरण्याचा अट्टाहास आहे तुझा. तुझ्या अशा वागण्याने काय मिळवणार आहेस? माझं न मिळालेलं आईपण, तुझं न मिळालेलं बालपण? यातलं काहीही परत मिळणार नाहीये, हे आधी समजून घे, व्यवस्थीत. हा तुझ्या माझ्या दैवाचा भाग आहे' आईंना श्वास लागत होता बोलताना. मिताने त्यांना थांबवायचा प्रयत्न केला. तिला हातानेच थांबवून त्या म्हणाल्या, 'रवी, आई-मुलगा म्हणून आपल्यातलं पहिलं बोलणं असं व्हावं.... हा सुद्धा दैवाचाच भाग आहे, रे.'
'घडून गेलं त्याला इलाज नाही आता, कुणाचाच. ते चक्र नाही मागे फिरवता येणार. पण आता घडेल ते तर तुझ्या हातात आहे? सोडून दे त्यांना त्यांच्या दैवावर. तुझ्या बाजूने माफ करून टाक आणि मोकळा हो ह्यातून. मी कधीच केलंय. अजून एक सांगत्ये ते नीट ऐक. तुला आत्ता वाटतय की असलं काहीतरी विपरीत करून तुला बरं वाटेल पण.... तुझी तुलाच लाज वाटेल नंतर..... मी तुला ओळख.... ओळखते'

आईंनी आतून फुटणारा आवेग संभाळत त्याच्या हातावर हात ठेवला, 'ऐकतोयस ना, रवी?'

संथ होत जाणार्‍या वाद्ळासारखा, त्याच आक्रसलेला चेहरा शांत होत गेला, डोळे निवले, ताठरलेले खांदे, हात सैलावले, आईंच्या स्पर्शाने.
'तुझं... तुझं ऐकेन. आणि अजून एक्- आई, तू मला हाथ धरूनच काय पण नुसत्या शब्दानेही अडवू शकतेस', एव्हढं बोलून डोळ्यातलं पाणी न आवरता किंवा लपवताही तो खिडकीतून बाहेर पहात उभा राहिला.

काही काही नाती इतक्या वर्षांचा भिन्न वाटांवरचा प्रवास, भोगलेल्या, न भोगलेल्याचे चटके, सगळं सगळं ओलांडून कशी पल्याड उभी रहातात, एकमेकांसाठी, एकमेकांना संभाळत ते पाहून मिता थक्क झाली.

तेव्हापासून दररोज रवी वेद आणि वाणीला बरोबर घेऊन येऊ लागला. वाणी दिसायला अगदी रवीच्या वळणावर गेली होती. जावळ नव्हतंच तिला. तस्संच तुळतुळीत डोकं, मोठ्ठे मोठ्ठे डोळे, नाकाचा नुसताच शेंडा आणि अखंड बडबड.
आज्जीच्या पलंगावर बसून 'इथे इथे नाच रे मोरा...' करण्यात रमलीही. त्यानंतर आई औषधांना छान response देत गेल्या. ऑपरेशन अटळ होतं पण ते पेलण्याची शरिराची आणि मनाची तयारी व्हायला वेळ लागला नाही.

क्रमश: