गीतकार - राजशेखर

कितने दफे दिल ने कहा, दिल की सुनी कितने दफे!
वैसे तो तेरी ना में भी मैने ढूँढ ली अपनी खुशी,
तू जो गर हाँ कहे तो बात होगी और ही!
दिल ही रखने को कभी ऊपर ऊपर से सही,
कह देना हाँ... कहे देना हाँ... यूँ ही...
.
काय हळवी कल्पना आहे ही सुद्धा. की तुझा नकार पचवूनही मी जगात आनंद मिळवत राहीलो. आणि त्यात जर तू 'हो' म्हणालीस तर चार चांद लागतील माझ्या प्रेमाला. अगं इतकी देखील कठोर सत्यप्रियता दाखवु नकोस, कधी तरी खोटच बोल की माझं मन ठेवण्याकरता ...
.
आज, युनुस खान यांनी , गीतकार राजशेखर यांची घेतलेली मुलाखत मी विविध भारतीवरती ऐकली. तोवर मला राजशेखर नावाचे कोणी गीतकार आहेत याची गंधवार्ताही नव्हती. झोप यावी म्हणुन विविधभारती चॅनल लावला आणि एक मृदु, सौम्य आवाज कानावर पडला. स्त्रीचा की पुरुषाचा या संभ्रमात, आणि खरे सांगायचे तर that drew me in. त्यामुळे आकर्षित होउन, ऐकू लागले आणि मग वेळेचे भान राहीले नाही. याचे कारण आयुष्यातील प्रसंग, फिल्म इन्डस्ट्रीमधील गंमतीजंमती सांगताना, राजशेखर मधे मधे त्यांनी लिहीलेल्या गाण्यांच्या लडी च्या लडी म्हणुन दाखवत होते. इतकेच नव्हे तर ते स्वतः सिनेमातील त्या त्या पात्राचा अ‍ॅनॅलिसिस करुन कसे गाणे बसवित त्याचे उदाहरण देत होते.
आणि संगीत ऐकताना, दुर्लक्ष झालेले गाणे, शब्द मला त्यांच्या आवाजात ऐकायला मिळत होते. मग ते गाणे - 'पापा मेरी जान' - घ्या ना. यात वडील-मुलाचे नाते कसे उलगडून दाखवायचे आणि त्याच वेळी ट्युन च्या बंदिस्त भिंतीत शब्द कसे बांधायचे, याचा त्यांनी केलेला प्रयत्न स्तुत्यच होता. गाण्याच्या ओळीही मस्त आहेत.
अंबर पे मेरे एक ही तारा
वो एक तारा हो तुम
ना कोई ख़ुदा मेरा तेरे सिवा
मेरा जग सारा हो तुम
मैंने तुम्हें जहाँ रखा
कोई नहीं है वहाँ
दुसरा एक अ‍ॅनॅलिसिस त्यांनी केलेले गाणे म्हणजे - 'पेहेले भी मै' यात नायक आहे विवाहित त्यामुळे तो प्रतारणा करु शकत नाही. त्याला प्रेक्षकांना नेहमी आपल्या म्हणजे त्याच्या बाजूने ठेवायचे आहे. मग 'जनम जनम का साथ- चांद सितारे' वगैरे सर्व बाद झाले. त्यातून एक जेनेरिक गाणे त्यांनी लिहीले ते म्हणजे. त्यातील - किती काळ लोटला, मी स्वतःलाच शोधतो आहे, तुला जर सापडलो तर तेवढे कळवायला विसरु नकोस- ही कल्पना मला जबरदस्त वाटली.
पहले भी मैं तुमसे मिला हूँ
पहली दफ़ा ही मिलके लगा
तूने छुआ ज़ख़्मों को मेरे
मरहम-मरहम दिल पे लगा
.
ग़लत क्या, सही क्या, मुझे ना पता है
तुम्हें 'गर पता हो, बता देना
मैं अरसे से ख़ुद से ज़रा लापता हूँ
तुम्हें 'गर मिलूँ तो पता देना
खो ना जाना मुझे देखते-देखते
.
खरे तर मुलाखतीचे, २ भाग झालेले मी ऐकले नव्हते आज मुलाखतीचा तीसरा व शेवटचा भाग ऐकला. पण गाणी त्यांचे शब्द एकदम आवडून गेले. एक लक्षात आले की आपल्याला गाण्यातील भावना, शब्दांची बांधणी खूप आवडते आहे. हे मला नवीन होते कारण मी खूप आवडल्याशिवाय, नवीन गाण्यांच्या वाटेस जात नाही. जुनीच देवानंद-मीना कुमारी वगैरे माझा प्रांत.
.
मग थोडा रिसर्च केला तर राजशेखर यांची अजुन २ गाणी सापडली - 'जोगी'
जो जग से कहा ना जाए, वो
मुझको बस तुझसे कहना जी
माझं बेहद आवडतं गाणं आहे हे. विशेषतः खालील ओळी -
इश्क़ का रंग सफ़ेद, पिया
ना छल, ना कपट, ना भेद, पिया
फिर आतिश हो या रेत, पिया
रेत, पिया
जिस जंग में तेरा हो रुतबा
उस जंग का मैं तो जुनैद, पिया
आणि मग एक अल्टिमेट सुंदर गाणे , राजशेखरनी लिहीलेले सापडले -
ए रंगरेज़ मेरे, ये कौन से पानी मे तूने कौन सा रंग घोला है,
के दिल बन गया सौदाई मेरा बसंती चोला है, मेरा बसंती चोला है,
अप्रतिम आहे हे गाणे थोडे सूफिझम थोडी मीराबाई असे काही काही आठवु लागते हे गाणे ऐकताना. कसे सुचले असतील हे शब्द की- अरे ईश्वरा(की प्रेयसी?) तू अफू-बिफू खाऊन बसलायस का काय की मलाच विचारतोस "कोणता रंग आहे हा". तुझाच धंदा ना रंगांचा आणि मला विचारतोस? ओहो! ईश्वरास, ही प्रेमळ दटावणी - मस्त मस्त.
रंगरेज़ तूने अफीन क्या है खा ली, जो मुझसे तू ये पूछे के कौन सा रंग?
रंगों का कारोबार है तेरा, ये तू ही तो जाने, कौन सा रंग.
सप्तरंग, प्रेमाची, भक्तीची उधळण आहे हे गाणे. बसंती चोला म्हणजेच भक्ती की हो. समर्पण.
नींदे रंग दे, करवट भी रंग, ख्वाबों पे पड़े सलवट भी रंग, ये तू ही है, हैरत रंग दे,
आ दिल में समा हसरत रंग दे, आजा और वसलत रंग दे, जो आ ना सके तो फुरक़त रंग दे
दर्दे हिजरा लिए दिल में दर्दे हिजरा लिए दिल में दर्दे मैं ज़िंदा रहूँ, मैं ज़िंदा रहूँ ज़ुर्रत रंग दे.
एक हवाहवासा, आणि रोमॅन्टिक दंगा आहे हे गाणे म्हणजे.
.
आणि मला परत एकदा साक्षात्कार झाला, मृदु आवाज, कविमन, या सगळ्याला पटकन ओळखणारा एक सिक्थ सेन्स आपल्यात आहे. इट डझन्ट फेल मी. आणि खूप मस्त एकाग्रतेने मुलाखत ऐकली गेली. खूप आवडली. पेरलेले त्यांच्या आवाजातील शब्द न शब्द, उपमा, ओळी, गाणी. हां त्यांनी मीनाक्षी सुंदरेश्वरन सिनेमातीलही गाण्याचा उल्लेख केलेला. हे गाणे मी ऐकलेले मला आठवत नव्हते पण ज्या रीतीने त्यांनी या ओळी म्हणुन दाखविल्या .... एकदम आवडले. अनुप्रास किती सुरेख साधलेला आहे.
.
मन केसर-केसर महके, रेशम-रेशम लागे रे
दिल चंपई-चंपई बाँधे, सिंदूरी से धागे रे
सुन ओ कनमनी शहनाई सी ये बाजे रे
साँवली-साँवली तेरी आँख में, से ख़ाब रे
खनक-खनक गई हँसी हँसी तेरी
कनक-कनक धरा हुई अभी अभी

त्याच सिनेमातील हे भांडणाचे गाणे - या ओळीही मनाला स्पर्शून जाणार्‍या.
जाना अगर है तो जा, मुझे कुछ नहीं कहना
ना यकीं हो रहा, संग हम दोनो का था
बस इतना ही क्या
क्या ही कहें, क्या ही लड़ें
जब प्यार ही ना रहा
ऐकताना नायकाची वेदना जाणवतेच की
छोटी-छोटी यादों में हम अटके रहें क्यूँ
पीछे जाती सड़कों पे भटके रहें क्यूँ
जो धागा-धागा उधड़ा है -क्या ही है बचा
जो रेशा रेशा पकड़ा है - कर दे ना रिहा
.
रत्ती रत्ती रेज़ा रेज़ा, जो है तेरा ले जाना
यादें बातें दिन और रातें, सब ले जा तू
कोणते भावमधुर मराठी गाणे आठवते सांगा. हेच शब्द मला राजशेखर यांच्या गाण्यात सापडले, तीच उत्कट वेदना. -
आणिले धागे तुझे तू मी ही माझे आणिले
गुंफिला जो गोफ त्याचा पीळ तू विसरुन जा
चांदण्या रात्रीतले ते स्वप्न तू विसरून जा
.
माझ्या मते एक दुर्लक्षित पण भरपूर पोटेन्शिअल असणारे हे गुणी गीतकार आहेत. यापुढे सजगतेने आणि सतर्कतेने त्यांचा गानप्रवास फॉलो करण्याचा मानस आहे.