maQaumaoh AaiNa )dyaivakar

namaskar ima~aMnaܲ tumha sagaL\yaaMnaa idvaaLIcyaa haid-k XauBaocCa. ho nava vaYa- tumha sagaL\yaaMnaa sauKacaoŹ samaRwIcao AaiNa AarÜgyaacao jaavaÜ hI saidcCa²

varIla XauBaocCa AapNa dr idvaaLIlaa Aaplyaa AaPtsvakIyaaMkDUna AaNaI ima~ prIvaaraMkDUna eoktÜ... naahI kaĘ AapNa sagaLo Krca Aaplyaa samaRQdIkrta AaiNa sauKakrta yaa AayauYyaat QaDpDt AsatÜ. %yaakrIta maaJyaasaarKoca baroca laÜk Aaplaa ip`ya doXa saÜDUna ivadoXaathI yaotat AaiNa sqaaiyak hÜtat. baįyaaca vaoLolaa Aaiqa-k karNaŹ mhNajaoca QanaQaanyasamaRQdI yaa ekaca ZÜbaL hotunao Aaplyaatlao baroca jaNa prdoXaat Aalaolao Asatat. QanasamaRQdI hI AaplyaapOkI baįyaaca jaNaaMnaI imaLvalaolaIhI Aaho AaiNa imaLvatIlaca. pNa AXaa prdoXaat Aalaolyaa vya>IMnaa yaasaazI iktItrI samasyaaMnaa QaIranao saamaÜro jaavao laagatoŹ Anaok p`itkUla prIsqaIMXaI JagaDUna %yaaMvar maat k$na daKvaavaI laagato. %yaaMcyaa kahI ivaiXaYz samasyaa Asatat. AXaa idvaaLIsaar#yaa AanaMd saÜhL\yaacyaa vaoLI jaovha AapNa Aaplyaa AaPtsvakIyaaMnaa mhNatÜ kI yaoNaaro navaIna vaYa- Aaplyaalaa AarÜgyaacao jaavaÜ %yaavaoLI AapNa sagaL\yaaMnaI ‘Aaplao AarÜgya’ yaa ivaYayaavar qaÜDo AMtmau-K vhavao Asao naahI ka tumhalaa vaaTtĘ Asao AMtmau-K hÜ]na ivacaar kolyaanao na@kIca AapNaa sagaL\yaaMnaa puZcao ekca kaya tr yaoNaarI Anaok vaYao- svaasqyaacaI jaaNyaasa hatBaar imaLU Xakola. naahI kaĘ

jaÜpya-Mt Aaplyaalaa kahI ~asa hÜt naahI tÜpya-Mt sagaLo zIk Aaho Asao samajaNao ha manauYyaacaa svaBaavaQama- Aaho. maI tr AjaUna ivaXaIt ikMvaa itXaItca Aaho² malaa kaya Jaalao AahoĘ AaiNa kahI hÜt naahI tÜpya-Mt kXaalaa kaLjaI kraĘ Asao AaplyaapOkI iktI jaNaaMnaI eoklao Aaho AaiNa svatĮ Asaa ivacaar kolaa AahoĘ Kro saaMgaa² pNa ima~aMnaÜ vastuisqatI AXaI Aaho ik jaovha Aaplyaalaa kahI vyaaQaI vhayalaa sauÉ hÜtat tovha kdaicat KUp ]XaIr Jaalaolaa Asatܲ maI Kasa kÉna maQaumaoh AaiNa )dyaivakar yaa dÜna AitXaya QaÜkadayak vyaaQaIMivaYayaI baÜlat Aaho. )dyaivakar ho Aaja jagaatlao ek naMbarcao maR%yaucao karNa Aaho AaiNa %yaatlyaa 50 T@ko laÜkaMnaa maQaumaohamauLo )dyaivakar jaDlaolaa Asatܲ AaiNa AaNaKIna ivaXaoYa baaba mhNajao %yaatlyaa 50 T@ko laÜkaMnaa %yaaMnaa maQaumaoh Aaho ho to Da^@TrkDo )dyaivakarasaazI jaatat tovha samajaUna yaoto² karNaĘ krNa hoca kI jaÜpya-Mt kahI hÜt naahI tÜpya-Mt ifkIr kXaalaa kra ha maaNasaaMcaa svaBaava² mhNaUna Aaplyaalaa jar caaiLXaItŹ pnnaaXaIt AaNaI saazIt AarÜgya hvao Asaola tr %yaasaazI AapNa ivaXaI AaiNa itXaImaQaoca kaLjaI GaotlaI pahIjao² caaiLXaIt AaiNa pnnaaXaIt naahI² It may be too late by then ²

tr tumhI mhNaala jar ivaXaIt AaiNa itXaIt Aamhalaa kahI ~asa hÜt nasaola tr AamhI naomako kaya krayacaoĘ tr ima~aMnaÜŹ yaa laoKacaa Kra ]_oXya sava-saamaanya vya>IMnaa to kaya k$ XaktIla yaacao maaga-dXa-na vhavao haca Aaho. KasakÉna maaJyaasaarKo jao prdoXaat sqaaiyak Jaalao Aahot %yaaMnaI yaa laoKacaI gaaMiBayaa-nao dKla GyaavaI hI manaapasaUna [cCa. karNa gaolyaa kahI vaYaa-t prdoXaat sqaaiyak Jaalaolyaa BaartIya s~I puÉYaaMcyaa AarÜgyasamasyaaMvar jaÜ kahI maafk AByaasa Jaalaa Aaho %yaa sava- AByaasaatUna ek inaYkYa- saat%yaanao AaZLUna yaot Aaho kI BaartIya vaMXaacyaa vya>IMmaQao maQaumaoh r>daba AaiNa mhNaUna )dyaivakracao p`maaNa [tr vaMXaacyaa laÜkaMpoxaa dIDpTInao jaast Aaho² Aata to Asao ka yaacaI sagaLI karNao [qao namaUd krNao Xa@ya naahI pNa ek p`mauK karNa mhNajao kahI karNaastva BaartIya vaMXaacyaa s~I puÉYaaMmaQao ³is~yaaMmaQao jaast“ Insulin resistance ha p`kar jaast AaZLUna yaotÜ. mhNaUna Aaplyaat maQaumaoh hÜNyaacao p`maaNa sauwa jaast idsaUna yaoto AaiNa pyaa-yaanao )dyaivakarcao p`maaNahI jaast²

Aata ha Insulin resistance ha kaya p`kar AsatÜĘ %yaacaa maQaumaohaXaI kaya saMbaMQaĘ AaNaI maQaumaohacaa AaiNa ]cca r>dabaŹ )dyaivakar yaacyaaXaI kaya saMbaMQaĘ ho p`Xna tumhalaa pDNao saahijakca Aaho. yaa sagaL\yaavar [qao qaÜD@yaat ]hapÜh kÉyaat AaiNa [cCukaMnaI Aaplyaa f^imalaI Da^@TrkDUna yaa baabatIt AiQak maaihtI imaLvaavaI Asao maI %yaaMnaa Aavaahna krtÜ.

Aaplyaa XarIrat svaaduipMD (pancreas) naavaacaI ga`MqaI [MsaulaIna navaacao ek ha^maÜ-na tyaar krto. %yaacao mau#ya kaya- mhNajao AapNa jao Anna KatÜ to jaovha pcaUna r>at glaukÜjacyaa Épanao XaÜYalao jaatoŹ tovha %yaa glaukÜjacaa XarIratlyaa sava- poXaIMnaaŹ ijaqao %yaa glaukÜjacaI [MQanaakrta jaÉrI AsatoŹ purvaza krNao. jar XarIrat [MsaulaIna nasaola tr r>p`vaahat Asalaolao glaukÜja XarIrpoXaIMmaQao na jaata r>atca saazUna rahto. AXaa vaoLolaa tumacyaa XarIratlyaa poXaI Baukonao kava kava krt Asatat karNa %yaaMnaa glaukÜja imaLt naahI. mhNajao tumhI kItIhI Kat raihlaat trI tumacyaa XarIratlyaa poXaI Baukolaolyaaca rahtat² sagaLo glaukÜja f> r>atca rahto. mhNaUna AXaa laÜkaMnaa sadOva BaUk laagato. pNa yaa jaast Kanyaacaa kahIca ]pyaÜga hÜt naahI AaiNa %yaacao Kro karNa hoca ik %yaaMcyaa XarIrat purosao [MsaulaInaca nasato² AXaa r>p`vaahatca ³nakÜ %yaa izkaNaI²“ saazUna raihlaolyaa glaukÜjamauLo AXaa laÜkaMcao r> Ga+ hÜto va %yaamauLo %yaaMnaa thanahI jaast laagato. AaiNa jaast paNaI ip]na %yaaMcyaat laGavaIcao p`maaNahI jaast idsaUna yaoto. mhNajao AXaI maaNasao 3 p`mauK laxanao daKvatat. KUp BaUk laagaNaoŹ KUp thana laagaNao AaiNa KUp laGavaIlaa laagaNao² yaalaaca maQaumaohacaI @laaisak laxaNao maanalaI jaatat. Insulin resistance hI maQaumaohacaI pihlaI payarI² jyaa laÜkaMmaQao Insulin resistance AaZLuna yaotÜ %yaa laÜkaMcyaa XarIrat hÜto kaya ik %yaaMcao svaaduipMD [MsaulaIna tr tyaar krto pNa XarIratlyaa poXaI %yaalaa hvaa tsaa p`itsaad dot naahIt. mhNajaoŹ samajaa inarÜgaI vya>Icyaa XarIrat 100 ga`^ma glaukÜja r>amaQaUna XarIratlyaa poXaIt pÜhÜcaivaNyaasaazI jar 1 ga`^ma [MsaulaInacaI AavaXyakta Asaola tr jyaa laÜkaMmaQao Insulin resistance idsaUna yaotÜ AXaa vya>IMnaa tbbala 2 ga`^ma [Msauilana toca kama krNyaasaazI laagato² mhNajao hÜto kaya kI AXaa vya>IMcyaa XarIrat svaaduipMDacaa karKanaa AÜvhrTa[ma kama krtÜ AaiNa kahI vaYaa-t AtI taNa pDlyaamauLo svaaduipMDacaa karKanaaca baMd pDtÜ ikMvaa qakuna BaagaUna kmaI kama krtܲ AXaa vaoLI vya>Ilaa maQaumaoh Jaalaa Asao AapNa mhNatÜ. mhNaUna Insulin resistance laa maQaumaohacaI pihlaI payarI mhNaUna AÜLKlao jaato. ³to tpasaNyaasaazI Da^@TrkDo jaa]na saaQaI TosT k$na Gaota yaoto.“ tr laxaat Aalaa ka ha sagaLa p`karĘ

mhNajao Aata tumacyaa laxaat yao[la kI maQaumaohamauLo Aaplyaa r>p`vaahat glaukÜjacao ³mhNajaoca %yaalaa Xaugar AsaohI mhNatat Ź%yaa Xaugarcao“ p`maaNa KUp vaaZto. %yaamauLo r>vaaihnyaaMvar Asaa prINaama hÜtÜ kI r>amaQalao Asalaolao kÜlaosTora^la AaiNa f^T r>vaaihnaIcyaa Aatlyaa baajaUnao naa^ma-la maaNasaapoxaa dupTInao BaraBar DIpa^JaIT vhayalaa laagatat. %yaamauLo r>vaaihnyaaMcaa vyaasa kmaI kmaI hÜ]na %yaaMcaa lavacaIkpNaahI kmaI hÜtÜ. %yaamauLo AXaa vya>IMnaa r>dabaacaa ~asa sauÉ hÜtÜ. tsaoca )dyaatIla r>vaaihnyaa baarIk JaalyaamauLo AXaa vya>IMna )dyaivakaracaa JaTka yao] XaktÜ. tsaoca maU~ipMDatlyaa r>vaaihnyaa na^rÜ JaalyaamauLo maU~ipMDhI kahI kaLanao naaduÉst hÜ]na AXaa laÜkaMnaa baįyaaca vaoLolaa DayaailasaIsa var jagaavao laagato. tsaoca r>p`vaahatIla AtI XaugarmauLo AXaa laÜkaMcyaa jaKmaahI lavakr Ba$na yaot naahIt. tsaoca %yaaMcyaa saMvaodnaahI kmaI hÜtat. %yaamauLo payaalaa jar jaKma JaalaI tr tI %yaaMnaa kLUna yaot naahI AaiNa tI jaKma r>atlyaa jaast glaukÜjamauLo lavakr Ba$na na yaota tXaIca icaGaLto. %yaat payaalaa na^rÜ r>vaahInyaaMmauLo hÜNaara kmaI r>p`vaahacaI Bar² %yaamauLo puYkL vaoLolaa AXaa vya>IMnaa %yaaMcao payahI gamavaavao laagatat. tr AXaI hI maQaumaoh yaa Bayaanak vyaaQaIcaI laxaNao AaiNa pirNaama²

Aata tumhalaa maQaumaoh AaiNa )dyaivakar BaartIya vaMXaacyaa vya>IMmaQao jaast AaZLUna yaotat ³Kasa kÉna prdoXaatIla²“ho kLlyaavar AapNa ho TaLNyaasaazI kaya k$ XaktÜ Asaa p`Xna pDNao ho saahijakca Aaho. tr ima~aMnaܲ yaa KalaI maI dot Asalaoyaa gaÜYTI AaplyaapOkI bahutok sagaLo sahja k$ XaktIla Asao malaa vaaTto.

1. Aaplyaa AarÜgyaacaI AapNa ivaXaIt AaiNa itXaIt Asatanaaca vyavasqaIt kaLjaI GaoNao.

2. %yaakrta inayamaIt XaairrIk tpasaNaI.³ivaXaIt AaiNa itXaIt dr dÜna vaYaa-MnaI Da^@TrkDUna pUNa- caok Ap AaiNa caaLIXaInaMtr dr vaYaI- inayamaIt pUNa- caok Ap krNao“

3. inayamaIt AaiNa ivacaar k$na Aahar krNao AaiNa %yaavar inayaM~Na zovaNao. ³AtI KaNyaanao hÜto kaya kI pÜTatlao
sagaLo Anna XaovaTI r>at glaukÜjacyaa Épanao XaÜYalao jaato AaiNa [MsaulaInacyaa
madtInao to XarIratlyaa poXaIMpya-Mt pÜhÜcaivalao jaato. tumhI jaovaZo jaast Kala tovaZo jaast [MsaulaIna XarIralaa tyaar krayalaa laagato AaiNa Asao KUp vaYao- Jaalyaavar svaaduipMDacyaa poXaI qakUna inakamaI hÜ]na [MsaulaIna tyaar krNyaacao qaaMbavaUna Taktat ikMvaa purosao tyaar krt naahIt. qaÜD@yaat mhNajao svaaduipMD burn out hÜNyaacaa saMBava AsatÜ. tovha KaNyaavar inayaM~Na zovaUna Asaa taNa svaaduipMDavar AaNaUca nayao²“ Kasak$na tolakT tupkT pdaqaa-Mcao saovana Aaharat kmaI kravao. maIz sauQda baotacaoca Kavao ³AaLNaI Ka Asao maI mhNat naahI barM ka²“Aahar ipr^imaD Xaopcaa kravaaŹ mhNajao ipr^imaDcaa payaa kabaÜ-hayaD/oTŹ maga varcaa Baaga p`ÜTInsa caa AaiNa savaa-t XaovaTI varcaa CÜTa Baaga mhNajao Ō^T\caa Asau Vavaa. rÜja paca fLo AaiNa Baajyaa ³dÜnhI imaLUna“ KaNyaat AaiNa 8 glaasa paNaI ipNyaat Asaavao.

4. inayamaIt svatĮAcao vajana krNao AaiNa to Aaplyaa AayaDIAla vajanaacyaa Aasapasa ³]Nao AiQak 5 iklaܲ“ inayaMi~t zovaNao. Aaplaa Body mass index kaya Aaho yaavarhI laxa zovaNao. vajana AaiNa Body mass index cao t>o [MTrnaoTvarhI tumhala imaLU XaktIla. pÜTacaa Gaor (Central obesity) AaiNa )dyaivakaracaa JaTka yaoNyaacao p`maaNaŹ yaat qaoT saMbaMQa AsatÜ ho Qyaanaat AsaU Vavao.

5. inayamaIt mhNajao AazvaD\yaatUna 3 vaoLaŹ 30 maInaITo p`%yaokIŹ erÜibak vyaayaama krNao.³mhNajao jyaat tumacyaa )dyaacaa vaoga naohmaIpoxaa duPpT hÜtÜ Asaa vyaayaama.“ tÜ krNyaaAaQaI Da^@TrkDUna vyavasqaIt Aaplaa caok Ap krNyaasa maa~ ivasa$ naka²

6. Aaplyaa rÜjacyaa kamaamaQao GarI Aalyaavar laxa do] naka. %yaa eovajaI Aaplyaa AavaD%yaa CMdakDo laxa VaŹ gaaNaI eokaŹ ifrayalaa jaaŹ p`vaasa kraŹ inasagaa-laa BaoT VaŹ KoL KoLaŹ ima~aMbarÜbar hsaa KoLa. yaa sava- gaÜYTI jaaNaUnabaujaUna AacarNaat yaasaazI AaNaa kI jaoNaokÉna AaplyaavarIla taNa kmaI vhavaa.

7. Qauma`pana krt Asalyaasa %vairt saÜDa²³maQaumaohat r>vaaihnyaaMcyaa Aat kÜlaosTra^lacaI saazvaNa naa^ma-la maaNasaapoxaa duPpT vaogaanao hÜt AsatoŹ pNa tIca maQaumaoh AsaNaarI vya>I jar Qauma`pana krt Asaola tr tÜ vaoga dsapTInao jaast AsatܲsaavaQaana²“

tr ima~aMnaÜ Asao AapNa kolyaasa maQaumaoh AaiNa )dyaivakar AapNa Aaplyaapasauna dur zovaU XaktÜ. f> %yaakrta inayamaIt XarIr tpasaNaIŹ inayamaIt vyaayaama AaiNa inayaMi~t Aahar yaa tIna gaÜYTIMcaI maa~ AavaXyakta Aaho. yaa tIna gaÜYTIMsaazI maaJyaa rÜjacyaa kamaacyaa rgaaD\yaat malaa vaoL naahI Asao mhNaU naka. ³Kasa kÉna is~yaa Aaplao XarIr AaiNa duKNaI Garcyaa AaiNa kamaacyaa rgaaD\yaat dula-ixat krNyaat pTašt Asatat²“ karNa ho laxaat AsaU do kI HEALTH IS WEALTH!

punha ekda sava- vaacakaMnaa idvaaLIcyaa hadI-k XauBaocCa² yaoNaaro vaYa- AaiNa puZcaI Anaok vaYao- tumha sagaL\yaaMnaa sauKacaI ŹsamaRQdIcaI AaiNa Kasa kÉna AarÜgyaacaI jaavaÜt hI XauBaocCa²

- maukuMd